تاریخچه رقص کردی
ما در این مقاله سعی داریم با تاریخچه رقص کردی آشنا شویم پس با هم همراه باشید تا تاریخچه رقص کردی را به شما معرفی کنیم.
رقص کردی بخشی از آیین‌های نمایشی کردها می‌باشد که به‌صورت گروهی و به شکل دسته جمعی و حلقه‌ای که رقصندگان زن و مرد تشکیل دهنده‌ی آن هستند اجرا می‌شود و دست‌هایشان به‌هم گره خورده و از چپ به راست حرکت می‌کنند. همیشه نفر اول صف که دستمالی در دست دارد؛ هدایت و هماهنگی حرکات بقیه رقصندگان وظیفه‌ی اوست. سرعت، شور و هیجان صف به او بستگی دارد و سه رچوپی کیش نامیده می‌شود. همچنین نفر آخر صف همین وظیفه را به عهده دارد؛ گاوانی نامیده می‌شود.
سرچوپی کش
معمولاً بهترین رقصنده در رقص کردی نقش رهبری گروه سرچوپی‌کِش را به عهده می‌گیرد و اولین نفر حلقه رقصندگان است. او باانجام ماهرانه حرکات نمایشی توسط دستمالی که در دست راست خود دارد و نیز به کمک اصواتی هیجان انگیز مسئولیت تنظیم سرعت و ریتم حرکت گروه را بر عهده می‌گیرد. قرار گرفتن در این نقش جذابیت فراوانی دارد و رقصنده را در موقعیت بهتری نسبت به مابقی گروه قرار می‌دهد. سرچوپی‌کش گاهی برای ایجاد نشاط بیشتر می‌تواند از حلقه رقص جدا شده و با توجه به تبحر خویش حرکات نمایشی فردی نیز انجام دهد. بقیه گروه در حالی که دست هایشان رو به زمین و در امتداد دو پهلویشان قرار دارد پنجه در پنجه رقصندگان مجاور ایجاد حلقه‌ای پیوسته می‌کنند. مطلوب‌ترین حالت قرار گرفتن رقصندگان به صورت (گندم و جو) یا به عبارتی یک زن و یک مرد به صورت یک در میان است. بن چوپی یا گاوانی آخرین رقصنده گروه است که هرچند نقش زیادی در ایجاد ریتم و نشاط رقص دارد اما کمتر کسی راغب به قرار گرفتن در این نقش است.نحوه رقصیدن بدین شکل است که افراد سه قدم به سمت چپ می‌روند و سپس پای راستشان را محکم جلوی پای چپشان بر زمین می‌زنند و به میزان یک نیم دایره می‌چرخند.
انواع رقص کردی
با آموزش رقص کردی فرهنگ غنی ایران را پاس بداریم و همواره تمرین و تکرار داشته باشیم تا این رقص را به خوبی اجرا کنیم.
رقص کردی از سالیان دور بین مردم مناطق کرد نشین ایران رواج دارد. این رقص انواع مختلفی دارد که در زیر به معرفی برخی انواع آن می‌پردازیم:
- رقص شادی و ستایش
- رقص سوگواری و ماتم
- رقص جنگ، ستیز و شکار
رقص‌های شادی نیز انواع مختلفی دارند:
- گه ریان
- سه پایی
- شی خانه
- پشت پا
- قه لا
- خانانه
- هه لگرتن
- گه ران
- روینه
- راستا
- دو ستماله
- سه پای روینه
- فه تاح پاشایی
- کرمانشاهی
- شلیره
- خان و میری
- سه پلی
- مریوانی
- سقزی
- حریره
- سه پای سقزی
- سه پای حریره
- چه پی
- له بلان
- مهابادی
- مکر بگی
- داغه‌ی خان و میری
رقص‌های کردی جنگ و شکار نیز انواع مختلفی دارند:
- سه جار
- دو جار
- شلایی
- زه نگی
- مقاومت
- یاران یاران
- خه رمان
- قره پی ره ژن
- سموری
- هوشار
- برزی برزی
رقص‌های کردی مراسم سوگواری و ماتم انواع مختلفی دارند:
- چمری
- کلا
رقص گه ریان: گه ریان به معای گشت و گذار است و حرکات این رقص مانند گشت و گذار می‌باشد و دارای حرکات بسیار آهسته و آرام است که با پای چپ شروع می‌شود و کم کم تند می‌شود و حرکت پاها با ریتم عوض می‌شود.
رقص هه لگرتن: رقصی که ریتم تندی دارد و بسیار پرشور و شاد است و هدف از اجرای این رقص رفع ناراحتی و دل تنگی می‌باشد.
رقص پشت پا: این نوع رقص دارای حرکات تند و تیز می‌باشد و در این رقص رقصنده نباید از کسی پشت پا بخورد و دارای ریتم تندی می‌باشد که توسط مردان اجرا می‌شود.
رقص فتاح پاشایی: رقص بسیار پر جنب و جوش و تند است که در لغت به معنای پایکوبی و جنبش نیز است. این نوع رقص در شادی و موفقیت‌ها اجرا می‌شود.
رقص لب لان: این نوع رقص بسیار آرام، آهسته و نرم است. نمایشگر آرامش می‌باشد و انسان را وادار به تفکر می‌کند.
رقص چه پی: به معنای چپ است و این نوع رقص برای تقویت قسمت چپ بدن اجرا می‌شود و اکثر مردم کرد نشین کرمانشاه، سنجابی و کردستان این نوع رقص را دوست دارند.
رقص شه لایی: این نوع رقص، رقص شکست نام دارد و دارای حرکات لنگان لنگان است.
رقص خان امیری: این نوع رقص حرکت دست‌ها و پاها است که در آن دست‌ها را دربالای سرخود قرار می‌دهند و حلقه بسیار بزرگ می‌سازند. این رقص نمایشگر پیروزی و غرور است.
رقص زه نگی: رقص آرام و کندی می‌باشد که نشانگر تجزیه و تحلیل اعمال است.
رقص سه جار: رقص آرام و گاهی تند می‌باشد که در آن سه حرکت پا و سه حرکت به جلو وجود دارد.
رقص دیلان: رقص گروهی بین دختران و پسران است که دست همدیگر را می‌گیرند.
رقص سه پایی: رقص نسبتاٌ تندی می‌باشد که در مناطق مهاباد، سردشت، پیرانشهر و بوکان اجرا می‌شود.
رقص دو دستماله: در شکل غنایی رقص کردی برای افزایش شور و شوق رقصندگان، رقصنده اول یعنی سرچوپی کش دو دستمال رنگی در دست دارد و حرکات نمایشی فردی را اجرا می‌کند و توانایی خود را در رقص کردی به نمایش می‌گذارد؛ به این نوع رقص، دو دستماله می‌گویند و بیشتر در مناطق کردستان، کرمانشاه و ایلام اجرا می‌شود.
تاریخچه
رقص کردی در گذشته تنها با هدف آماده سازی و تقویت نیروی جسمانی و روحی در بین مردم کردستان رواج داشت و تاریخی دقیق برای پیدایش و شکل گیری این رقص در کاوش‌های باستانی که در مناطق کردستان صورت گرفته است؛ وجود ندارد. اما قدمت آن به پیش از ظهور اسلام برمی‌گردد و در بیشتر مواقع برای پرستش و عبادت خداوند آناهیتا و برای تعریف جنگها به او اجرا می‌شد. اما می‌توان گفت که رقص کردی از ریشه‌دارترین و کهن‌ترین رقص هاست. در زمان گذشته مردمان مناطق کردنشین همواره شاهد جنگ‌های قبیله‌ای بودند و همین امر باعث شده است که مردم این مناطق همیشه از آمادگی جسمانی برای جنگ، دفاع و حمله بودند. رقص کردی یک رقص رزمی می‌باشد و این رقص اقتدار مردم کردنشین کشورمان را نشان می‌دهد و دارای صلابت و متانت خاصی می‌باشد. گروهی بودن رقص کردی نشانگر اتحاد و همبستگی مردم کرد نشین می‌باشد.
در آثاری که از روزگاران کهن و باستانی بازمانده است بازگوی این است که در زمان‌های بسیار قدیم و پیش از اسلام چند گونه از رقص‌های کردی بصورت دسته بندی دوتایی، سه تایی و گروهی و رقص تکی کردی بوده است پس به نتیجه پی می‌بریم که این رقص در بین فرهنگ غنی و پربار ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
همچنین با مطالعه و کاوش بر روی کاسه گل پخته که از تپه خزینه شوش به دست آمده است می‌توان پی برد که در هزاره پنجم پیش از میلاد رقص کردی در بین مردم ایران رواج داشته است که بازوهای یکدیگر را می‌گرفتند و با اتحاد رقص را اجرا می‌کردند. در سا‌های پایان هزاره پنجم میلادی و شروع هزاره چهارم میلادی با اشیا به دست آمده از تپه سیلک کاشان پیداست که این رقص در بین زنان و مردان به‌صورت گروهی رواج داشته است در این زمان زنان به گروه‌های چهار نفری در کنار یکدیگر بازوهای همدیگر را می‌گرفتند و رقص کردی را اجرا می‌کردند.
با بررسی این نگاره‌ها متوجه این موضوع می‌شویم که چگونگی انجام گرفتن رقص، طرز قرار گرفتن دست‌ها و بازوان، حرکت پاها، راه رفتن در رقص و بر داشتن گام‌ها همه و همه از فرهنگ غنی ایران سرچشمه گرفته است.
رقص‌های کردی شکل‌های متنوعی دارد و به دو دسته غنایی و رزمی تقسیم می‌شوند. گونه‌ای دیگر از رقص کردی، رقص عرفانی آن می‌باشد که در کردستان رایج است ولی نظر قطعی وجود ندارد که ریشه آن در کردی است و اجرای آن به دو صورت فردی و گروهی انجام می‌گیرد.
رقص مذهبی
این نوع رقص بسیار پر جنب و جوش است و توسط درویش‌ها و در تکیه‌ها اجرا می‌شود و سماع نام دارد. حرکات سر و گردن با موسیقی مذهبی اجرا می‌شود.
اهمیت رقص کردی
رقص کردی در فرهنگ غنی کشور عزیزمان ایران از اهمیت ویژه‌ایی برخوردار است و همچنین رقص کردی هم تفریح و هم رقص محسوب می‌شود و هم شادی دارد و احترام.
آموزش رقص کردی زنانه و مردانه در بین کردنشین‌های مناطق کرد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد.